13-17 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 1944: Η ΝΕΚΡΗ ΠΟΛΙΤΕΙΑ (4)

Ο ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Στις μία το μεσημέρι της 15^ης Σεπτεμβρίου 1944 οι ελασίτες εισέρχονται στον Μελιγαλά αφού κάθε αντίσταση έχει σταματήσει. Την λήξη της μάχης ακολούθησε άγρια εισβολή των αμάχων (και ελασιτων) στον Μελιγαλά, καθώς και ανεξέλεγκτο πλιάτσικο [1]. Από τα σπίτια του Μελιγαλά αφαιρούνται τα πάντα, έπιπλα, ρούχα, κλινοσκεπάσματα, προίκες κοριτσιών, τα καταστήματα λεηλατούνται και η λεία φορτώνεται σε κάρα που παίρνουν τον δρόμο για τα γύρω χωριά. Του γέροντα Αλκιβιάδη Κανελλόπουλου του αφαιρούνται όλα τα ρούχα και αναγκάζεται να φορέσει ένα ψάθινο τσουβάλι αφού το σπίτι του λεηλατείται. Εξαγριωμένοι κάτοικοι ξηλώνουν πεζοδρόμια, σπάζουν έπιπλα, καίνε εκατοντάδες σπίτια. Επικρατεί ένα απίστευτο όργιο σφαγής εκατοντάδων κατοίκων με μόνο κριτήριο τα προσωπικά πάθη. Χρόνιες κτηματικές διαφορές επιλύονται με μπαλντάδες, πριόνια και γκασμάδες…Ο παράφρων Κώστας Κανελλόπουλος από την Καλλιρόη, έφιππος με το πιστόλι στο χέρι πρωτοστατεί σε εκτελέσεις. Οι 41 τραυματίες στο νοσοκομείο του Μελιγαλά σύρονται έξω και εκτελούνται αμέσως στο προαύλιο. Φονεύεται ο Λυκούργος Λατζούνης, ο ανθυπίατρος Αλκιβιάδης Λατζούνης, ο γιατρός Λάσκαρης, ο Φαρμακοποιός κ. Λάσκαρης, ο κτηματίας Π. Λατζούνης , ο ιατρός Μπερσής. Στον Μελιγαλά εκτός από τους ενόπλους έχουν συγκεντρωθεί 3500 άνδρες άοπλοι και 5000 γυναικόπαιδα από την γύρω περιοχή για να σωθούν. Αλλά και ο Άρης Βελουχιώτης εμπλέκεται σε ένα στιγμιότυπο που διέσωσε η προφορική μνήμη. Στο Μπεζεστένι όπου κρατούνται ο αιχμάλωτοι οι ταγματασφαλίτες ανεγνώρισε τον χωροφύλακα χαράλαμπο Κατσόγιαννη από την Ναυπακτία που κάποτε τον είχε κρατούμενο και τον ελευθέρωσε. Αμέσως διέταξε την εκτέλεσή του.

Μετά το πρώτο κύμα των αντεκδικήσεων οι εκτελέσεις των ταγματασφαλιτών έγιναν με οργανωμένο τρόπο. Σύμφωνα με τον Νίκο Χρονόπουλο, οι εαμικές οργανώσεις είχαν εφοδιάσει τους υπευθύνους των τμημάτων του ΕΛΑΣ με κατάλογο εξήντα ατόμων που έπρεπε να εκτελεσθούν. Η γραμμή αυτή παραβιάσθηκε.

Πράγματι όλοι οι άρρενες κάτοικοι του Μελιγαλά γυμνοί με το εσώρουχο εγκλείονται στο Μπεζεστένι. Εκεί, όποιος θέλει εισέρχεται παίρνει όποιον θέλει και τον εκτελεί. Ο έφεδρος αξιωματικός Αθανάσιος Σμυρνής, ετών 54 εκτελείται στην μάνδρα του Μπεζεστενιού. Ο Λυκούργος Καλέργης ετών 54 από την Λάμπαινα κρεμάστηκε από τον ευκάλυπτο του σιδηροδρομικού σταθμού και εγδάρη ζωντανός ενώπιον του υιού του Φωτίου, ετών 16, τον οποίον την άλλη ημέρα εκτέλεσαν στην Πηγάδα.

Ταυτόχρονα συγκαλείται μίαεπιτροπή του ΕΑΜ από τους Βασίλη Μπράβο, τον πολιτικό επίτροπο δικηγόρο Πανταζή Φράγκο, τον Στέλιο Διακουμογιαννόπουλο και τον Γιάννη Καραμούζη γραμματέα της Νομαρχιακής επιτροπής Μεσσηνίας στην περίοδο της «Λαικής Εξουσίας», οι οποίοι αναλαμβάνουν αφενός να υλοποιήσουν την διαταγή εκτελέσεως των 860 περίπου αιχμάλωτων ανδρών κατ απαίτηση του Άρη Βελουχιώτη και αφετέου να αφήσουν τα γυναικόπαιδα, Στο δρόμο όμως πολλοί ανταρτες κατα την κρίση τους εξετέλουν τους απολυμένους [2]. Τραγική τύχη είχαν 400 γυναικόπαιδα μετά την έξοδο από τον Μελιγαλά,όπου στα υψώματα της Τσακώνας, στον δρόμο προς την Τρίπολη, όπου εξοντώθηκαν από τα πολυβόλα του ΕΛΑΣ. Οι εναπομείναντες 800 περίπου αιχμάλωτοι άνδρες που εκρατούντο στο Μπεζεστένι, δένονται ανά τρεις με καλώδια και ξυπόλητοι και γυμνοί οδηγούνται ανά εκατό σε ένα μεγάλο πηγάδι 2 χιλιόμετρα έξω από τον Μελιγαλά όπου ανά τρείς εκτελούνται δια αιχμηρών γεωργικών εργαλίων για λόγους οικονομίας πυρομαχικών από μία διμοιρία του 8^ου συντάγματος του ΕΛΑΣ της περιοχής Κοσμά-Τσιταλιών-Ασωπού.

Ο Μελιγαλάς έχει πλέον σβηστεί από τον χάρτη, ενώ η περίοδος της εαμοκρατίας θα επιτείνει το μαρτύριο των επιζώντων, «ζωντανών νέκρων» του Μελιγαλά μέχρι την συμφωνία της Βάρκιζας.

[1] Παντελή Μούτουλα, «Πελοπόννησος 1940-1945, Η περιπέτεια της επιβίωσης του διχασμού και της απελευθέρωσης», Βιβλιόραμα Αθήναι 2004.

[2] Γιάννη Καραμούζη, Πατριώτες και Προδότες στον Μοριά, Τρίπολις 1950.