ΟΙ ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΚΚΑΘΑΡΙΣΕΙΣ ΤΩΝ ΤΟΥΡΚΩΝ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΑ ΑΥΣΤΡΙΑΚΑ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΑ ΕΓΓΡΑΦΑ

Καθημερινη 7-1-2001

Του Βλαση Αγτζιδη

Η πρόσφατη αναγνώριση της γενοκτονίας των Αρμενίων από την επιτροπή του αμερικανικού Kογκρέσου, καθώς και η έντονη αντίδραση της τουρκικής κυβέρνησης -με την οποία συμπαρατάχθηκε το πολιτικό κατεστημένο της υπερδύναμης με πρώτους την κ. Ολμπράιτ και τον κ. Kοέν- κάνει εξαιρετικά επίκαιρη τη μελέτη του ομότιμου καθηγητή του πανεπιστημίου της Βιέννης Π. Ενεπεκίδη. Γιατί η γενοκτονία των Αρμενίων αποτελεί μέρος ενός ευρύτερου σχεδίου του τουρκικού εθνικισμού κατά των χριστιανικών ομάδων της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Θύματα της συγκεκριμένης πολιτικής των Νεοτούρκων υπήρξαν πολυάριθμοι Ελληνες, μέχρι και ένα εκατομμύριο, κάτι που κάνει ιδιαίτερα οικεία την προσπάθεια των Αρμενίων. Η διαφορά με την ελληνική περίπτωση ήταν ότι ο πολιτικός κόσμος στην Ελλάδα -στην προσπάθειά του να υπηρετήσει την επιχειρούμενη ελληνοτουρκική προσέγγιση μετά το '22- είχε αποφασίσει τη συγκάλυψη των εγκλημάτων του τουρκικού εθνικισμού. Η Γενοκτονία των Ελλήνων στο μικρασιατικό χώρο αποτελεί μέχρι σήμερα μία από τις λευκές σελίδες της νεότερης ελληνικής ιστορίας και συνεχίζει να είναι ζήτημα ταμπού για την επίσημη ιστοριογραφία.

Kεμαλικός εθνικισμός

Η συγκεκριμένη μελέτη καλύπτει την περίοδο 1909-1918 και χρησιμοποιεί ως αρχειακό υλικό τα αυστριακά διπλωματικά έγγραφα, μιας χώρας που την εποχή εκείνη υπήρξε σύμμαχος της Τουρκίας. Kατά συνέπεια, τα έγγραφα που δημοσιεύονται έχουν ιδιαίτερο ειδικό βάρος, εφόσον κινούνται περισσότερο στην κατεύθυνση της άμβλυνσης της πολιτικής της συμμάχου Τουρκίας και των εθνικών εκκαθαρίσεων που άρχισε να πραγματοποιεί με τη συγκάλυψη του Α' Παγκοσμίου Πολέμου. Μία από τις πλέον χαρακτηριστικές σελίδες της Γενοκτονίας των Ελλήνων στο μικρασιατικό χώρο, ήταν τα όσα διαδραματίστηκαν στον Εύξεινο Πόντο την περίοδο 1915-1918. Την περίοδο αυτή πραγματοποιήθηκε η πρώτη φάση της Γενοκτονίας για να ακολουθήσει η δεύτερη την περίοδο 1919-1924, με κύριο υπεύθυνο πλέον τον κεμαλικό εθνικισμό. Μέσα από τον όγκο των διπλωματικών εγγράφων αναδεικνύεται η απόφαση μιας απόλυτης εξουσίας να εξοντώσει τους Ελληνες, κατά το παράδειγμα των Αρμενίων. Ο Αυστριακός πρέσβης στην Kωνσταντινούπολη αναφέρει σε έκθεσή του στις 19 Δεκεμβρίου 1916: «Στο πλαίσιο αυτό γίνεται φανερή η πρόθεση των Τούρκων να εξοντώσουν τους Ελληνες ως ένα στοιχείο εχθρικό προς το κράτος, ακριβώς όπως παλαιότερα τους Αρμένιους.

Αυτό γίνεται κατά τέτοιο τρόπο που, ανεξάρτητα από την καταπολέμηση Ελλήνων ανταρτών, εκτοπίζουν τον πληθυσμό από τα παράλια στα ενδότερα της χώρας, χωρίς να λαμβάνουν υπόψη αν θα έχει τη δυνατότητα να επιβιώσει. Ετσι, ελλείψει ανάλογων μέτρων εκ μέρους της τουρκικής διοίκησης, οι εκτοπισμένοι είναι εκτεθειμένοι σε μέγιστη αθλιότητα, ακόμα και στον εκ πείνης θάνατο. Τα σπίτια των εκτοπισμένων λεηλατούνται ως επί το πλείστον από τα τουρκικά τάγματα τιμωρίας, πολλές φορές μάλιστα τα καίνε ή τα καταστρέφουν. Επίσης, όλα τα άλλα μέτρα που ήσαν στην ημερησία διάταξη κατά τους διωγμούς των Αρμενίων, επαναλαμβάνονται τώρα στην περίπτωση των Ελλήνων».

Εκτόπιση ίσον σίγουρος θάνατος

Στις 17 Ιανουαρίου 1917, όταν οι εκτοπίσεις κατά του ελληνικού πληθυσμού είχαν κορυφωθεί, ο πρόξενος Ερνέστ φον Kβιατόφσκι ενημερώνει τον υπουργό του Τσερνίν: «Στην παρούσα εποχή του έτους, που στο εσωτερικό της χώρας φτάνει το χιόνι ένα έως δύο μέτρα ύψος, η εκτόπιση σημαίνει για πολλούς το σίγουρο θάνατο. Οι Τούρκοι διαπράττουν, με τα νέα αυτά άκρως σκληρά μέτρα κατά του ελληνικού στοιχείου, ένα μέγα λάθος και κανείς δε λυπάται γι' αυτό τόσο πολύ όσο εμείς οι Αυστριακοί και οι Γερμανοί, στο λογαριασμό των οποίων θα περαστεί και αυτή η τελευταία βαρβαρότητα των Τούρκων».

Ο Πολυχρόνης Ενεπεκίδης αποδεικνύει γιατί οι εθνικές εκκαθαρίσεις στον Εύξεινο Πόντο συνιστούν πράξη γενοκτονίας με βάση τις διεθνείς συμβάσεις και εντοπίζει τις διαφορές μεταξύ ναζιστικής και τουρκικής πρακτικής: «Είναι μια γενοκτονία αλά τούρκα. Δεν έχει καμιά ιδεολογική ή κοσμοθεωρητική ή ψευδοεπιστημονική θεμελίωση περί Homenmenscd ή Rasse, περί γενετικής και ευγενικής αρίας ή σημιτικής φυλής... Η γενοκτονία αλά τούρκα είναι βουβή, πονηρή, ανατολίτικη, δεν έχει θεωρητικά background, αλλά μάλλον πρακτικά, πλιατσικολογικά. Οι καλούμενες εκτοπίσεις, εξορίες των κατοίκων ολόκληρων χωριών, οι εξοντωτικές εκείνες οδοιπορίες μέσα στο χιόνι των γυναικόπαιδων και των γερόντων -οι άνδρες βρίσκονται ήδη στα τάγματα εργασίας ή στο στρατό- δεν οδηγούν φυσικά σε κανένα Αουσβιτς με τους διαβολικά οργανωμένους μηχανισμούς της φυσικής εξόντωσης του ανθρώπου - όχι! Ηταν όμως ένα Αουσβιτς εν ροή, οι άνθρωποι πέθαιναν καθ' οδόν, δεν περπατούσαν για να φτάσουν κάπου. Οχι, περπατούσαν για να πεθάνουν από τις κακουχίες, την παγωνιά, την πείνα, τον εξευτελισμό του ανθρώπινου. Δεν υπήρχε στο τέρμα κανένα Αουσβιτς, γιατί για τους περισσότερους δεν υπήρχε τέρμα. Το ταξίδι προς το θάνατο ήταν ο θάνατος, όχι το τέρμα του ταξιδιού».